Summary
XIII. YÜZYIL BÜYÜK MOĞOL ULUSU’NDA KAĞAN VE HAN UNVANLARININ KULLANIMINA DAİR BİR İNCELEME
Yerleşik toplum kültürünün olmaz ise olmazlarından biri olan kişilere ait toplumsal statü göstergesi
konargöçer toplumlarda da diğerlerinde olduğu kadar katı kurallara bağlı olmamakla birlikte
varlığını göstermektedir. Böylelikle tarihin her döneminde birçok devlette olduğu gibi XIII. yüzyılda
yaşamış olan Moğol hükümdarları da bazı unvanlar kullanmışlardır. Bu açıdan bakıldığında
Büyük Moğol Ulusu içerisinde hükümdarlar tarafından kullanılan unvanların başında kağan ve
han gelmektedir. Böylelikle çalışmamızda bu unvanlar esas alınmıştır. Araştırma kapsamında
çeşitli dil ve yazım şekilleri incelenerek onların kullanımı ve birbirlerine olan üstünlükleri hakkında
deliller aranmıştır. Bu hususta XIII. yüzyılda, gerçek adı Temüçin olan ilk hükümdarları
Cengiz’den başlayarak sırasıyla Ögedey, Göyük, Möngke ve Kubilay gibi Büyük Moğol Ulusu
hükümdarları incelenip onların dönemlerinde oluşturulmuş belgeler ayrıntılı olarak taranmıştır.
Taranan bu belgeler içerisinde yazıtlar, yarlıklar (fermanlar), kronikler, nümizmatik veriler ve bazı
tarihi kalıntılar bulunmaktadır. Söz edilen kaynaklardan elde edilen veriler ışığında unvanların
ortaya ilk çıkış zamanlarından kısaca bahsedilmiştir. Sonrasında konumuza dönerek
incelediğimiz dönemdeki kullanımları hakkında birtakım çıkarımlarda bulunulmuştur. Oldukça
detaya inilerek günümüz unvanların günümüz algısından farklı bir anlayış ile kullanıldığı
gözlemlenmiştir. Bu araştırma neticesinde elde edilen çıkarımlardan biri dönem itibarı ile iki
unvanın eş zamanlı kullanımlarının olduğu şeklindedir. Buna ek olarak araştırılan iki unvan
arasındaki tek farkın yazım şekli olduğu ve birinin diğerine herhangi bir üstünlüğünün olmadığı
görüşüdür.
Keywords
Moğollar, Kağan, Han, Unvanlar.