XIII. YÜZYIL BÜYÜK MOĞOL ULUSU’NDA KAĞAN VE HAN UNVANLARININ KULLANIMINA DAİR BİR İNCELEME
(A STUDY ON THEUSAGE OF KHAGANANDKHAN İN GREAT MONGOLİANULUS İN THE13TH CENTURY
)
|
Yazar
|
:
Çetin KAYA
|
|
|
Türü |
:
|
|
Baskı Yılı |
:
2020
|
|
Sayı |
:
21
|
|
Sayfa |
:
290-297
|
|
|
Özet
Yerleşik toplum kültürünün olmaz ise olmazlarından biri olan kişilere ait toplumsal statü göstergesi
konargöçer toplumlarda da diğerlerinde olduğu kadar katı kurallara bağlı olmamakla birlikte
varlığını göstermektedir. Böylelikle tarihin her döneminde birçok devlette olduğu gibi XIII. yüzyılda
yaşamış olan Moğol hükümdarları da bazı unvanlar kullanmışlardır. Bu açıdan bakıldığında
Büyük Moğol Ulusu içerisinde hükümdarlar tarafından kullanılan unvanların başında kağan ve
han gelmektedir. Böylelikle çalışmamızda bu unvanlar esas alınmıştır. Araştırma kapsamında
çeşitli dil ve yazım şekilleri incelenerek onların kullanımı ve birbirlerine olan üstünlükleri hakkında
deliller aranmıştır. Bu hususta XIII. yüzyılda, gerçek adı Temüçin olan ilk hükümdarları
Cengiz’den başlayarak sırasıyla Ögedey, Göyük, Möngke ve Kubilay gibi Büyük Moğol Ulusu
hükümdarları incelenip onların dönemlerinde oluşturulmuş belgeler ayrıntılı olarak taranmıştır.
Taranan bu belgeler içerisinde yazıtlar, yarlıklar (fermanlar), kronikler, nümizmatik veriler ve bazı
tarihi kalıntılar bulunmaktadır. Söz edilen kaynaklardan elde edilen veriler ışığında unvanların
ortaya ilk çıkış zamanlarından kısaca bahsedilmiştir. Sonrasında konumuza dönerek
incelediğimiz dönemdeki kullanımları hakkında birtakım çıkarımlarda bulunulmuştur. Oldukça
detaya inilerek günümüz unvanların günümüz algısından farklı bir anlayış ile kullanıldığı
gözlemlenmiştir. Bu araştırma neticesinde elde edilen çıkarımlardan biri dönem itibarı ile iki
unvanın eş zamanlı kullanımlarının olduğu şeklindedir. Buna ek olarak araştırılan iki unvan
arasındaki tek farkın yazım şekli olduğu ve birinin diğerine herhangi bir üstünlüğünün olmadığı
görüşüdür.
Anahtar Kelimeler
Moğollar, Kağan, Han, Unvanlar.
Abstract
The Mongol rulers who lived in the 13th century, like many states in every period of history, used
some titles. From this perspective, the most important titles used by the rulers in the Great Mongol
Ulus are khagan and khan. Thus, in our study, these titles were taken as basis and various
linguistic and spelling forms were examined and evidence was sought for their use and superiority
to each other. In this regard, the first rulers of the Great Mongol Ulus in the 13th century starting
from Genghis, respectively Ögedei, Göyük, Möngke and Qubilai were examined. The documents
created during their periods were scanned in detail. These documents include in scriptions, edicts,
chronicles, numismatic data and some historical remains. According to the data obtained from
the said sources, some conclusions have been made about their use in the period mentioned
briefly about the emergence of titles. One of the in ferences obtained as a result of these
researches is the simultaneous use of the two titles during this the period. Inaddition, the only
difference between the two titles investigated is the way of writing and the opinion that one does not have any superiority over the other.
Keywords
Mongols, Khagan, Khan, Titles.